Month: February 2022

Այս շաբաթ մենք այցելեցինք Հովհաննես Կարապետյանի անվան Երկրաբանական թանգարան։ Առաջին դասից անմիջապես հետո շարժվեցինք։Ճանապարհը կարճ էր, քանի որ թանգարանը գտնվում է Երևանում։

Թանգարանում ցուցադրված են օգտակար հանածոների, ապարների, բրածո կենդանիների (ուշագրավ է Գյումրու ավազահանքում հայտնաբերված նախապատմական տրոգոնթերյան փղի կմախքը) և բույսերի նմուշներ, քարտեզներ։

Այնտեղ մենք լիքը բաներ տեսանք,օրինակ տարբեր ապարներ,մամոնտի կմախք,մեծ չորացրած խեցգետին և այլն։Քանի որ մենք ճամբարի ընթացքում նախագիծ էինք ունեցել ապարների մասին ընկեր Իվետայի հետ ,մենք շատ թե քիչ արդեն ծանոթ էինք որոշ ապարների ,իսկ մնացած մասը այնտեղ մեզ ներկայացնում էր և մանրամասն պատմում էր մեզ ուղեկցող երիտասարդը ։Ինձ շատ հետաքրքիր էր ,քանի որ ես այնտեղ առաջին անգամ էի։

https://soundcloud.app.goo.gl/NeghQ

Օրվա գործունեություն.
Բանավոր հաշվարկներ
Կրկնեք բազմապատկման աղյուսակը։

Թեմա՝ Ամենափոքր ընդհանուր բազմապատիկը

Անհրաժեշտության դեպքում թվերը պարզ արտադրիչների
վերլուծելով գտեք նրանց ամենափոքր ընդհանուր բազմապատիկը:

30 և 18=90
36 և 12=36
4 և 80=4
15 և 40=120
9 և 5=45
25 և 35=175
25 և 45=90
4 և 5=20
3 և 13=39
5 և 20=20
18 և 27=54
15 և 30=30
16 և 4=16
12 և 15=60
18 և 10=180
6 և 12=12
15 և 6=30
2 և 44=44
15 և 65=130
4 և 240=240
3 և 19=57
7 և 17=119
3 և 7=21
4 և 11=44
25 և 75=75
18 և 72=72
24 և 18=72
9 և 11=99
260 և 13=260
100 և 30=300
13 և 390=390
81 և 27=81
100 և 32=800
24 և 60=60
35 և 60=420
15 և 50=150
4 և 170=340
27 և 63=108
600 և 400=1200

Գարնան երգով դու եկար.

Փայլով, փառքով ու շուքով,

Խնդությունով խելագար….

Սիրտըս անուշ խոցեցիր

Արևավառ քո սրով,

Սև օրերըս այրեցիր

Գեղեցկությամբ ու սիրով։

Սիրտըս լիքն էր մութ մեգով,

Սիրտըս թույլ էր ու տկար,—

Գարնան անուշ աղմուկով,

Գարնան երգով դու եկար…

Անծանոթ բառեր

Շուք-Շքեղություն

Խոցել-ծակել

Արևավառ-Արևից վառվող

Մեգ-Երկրի վրա իջած մառախուղի թանձր շերտ

Օրվա գործունեություն.
Բանավոր հաշվարկներ
Կրկնեք բազմապատկման աղյուսակը։

Թեմա՝ Ամենամեծ ընդհանուր բաժանարար

Թվերը պարզ արտադրիչների վերլուծելով՝ գտե՛ք նրանց  ամենամեծ ընդհանուր բաժանարարը՝
Օրիանակ՝ 30=5*3*2 և 75=5*5*3, 30 և 75 թվերի ընդհանուր պարզ արտադրիչներն են 5-ը և 3-ը։ 15 և 75 թվերի ամենամեծ ընդհանուր բաժանարար կլինի 5*3=15՝ (30, 75)=5*3=15:

• 64 և 12
• 64=2×2×2×2×2×2
• 12=2×2×3
• (64,12)=4
• 32 և 12
• 32=16×2
• 12=2×3×2
• (32,12)=2
• 180 և 30
• 180=3×3×2×5×2
• 30=15×2
• (180,30)=2
• 24 և 16
• (24,16)=8
• 125 և 150
• 125=5×5×5
• 150=5×5×6
• (125,150)=25
• 31 և 49
• (31,49)=1
• 27  և 15
• (27,15)=3
• 45 և 15
• (45,15)=3
• 30 և 75
• 30=15×2
• 75=5×5×5
• (30,75)=
• 120 և 46
• 120=2×60=30×2=15×2=5×3
• 46= 2×23
• 35 և 70
• 35=7×5
• 70=2×35=7×5
• 12 և 18
• 12=6×2
• 18=6×3
• 24 և 56
• 24=6×4
• 56=7×8
• 18 և 36
• (18,36)=2
• 50 և 150
• (50,150)=3
• 108 և 48
• 108=2×54=32×2=16×2=2×8
• 48=2×24=6×4
• 25 և 37
• 25=5×5
• 37=
• 19 և 21
• 19=
• 21=3×7
• 140 և 120
• 140=2×70=35×2=7×5
• 120=2×60=30×2=15×2=5×3
• 56 և 112
• 56=7×8
• 112=2×56=7×8

Գանձ-ադամանդ

Գեղարդի համալիրի հյուսիսային պատի մեջ գտնվող քարայրային վանքում, ավանդության համաձայն, թանկարժեք գանձ է պահվել։ Իրականում ժամանակի ճարտարապետները, օգտագործելով երդիկից եկեղեցի մտնող լուսային էֆեկտները, կարողացել են լույսին տալ կլորավուն ադամանդի տեսք։ Լենկթեմուրը, իմանալով այդ մասին, ցանկացել էր վերցնել գանձը, սակայն մոտենալով նրան՝ փակել էր լույսի ճանապարհը սեփական ստվերով, ինչի արդյունքում գանձն «անհետացել էր»։ Հեռանալով՝ նա կրկին տեսնում է գանձը, այդպես նա մոտենում է երեք անգամ։ Այնուհետև Լենկթեմուրը որոշում է չավերել վանքը և հեռանում է։

1679 թվականի Գառնու երկրաշարժից հետո գանձ-ադամանդն անհետանում է։

Թեժառույք

Հրազդան քաղաքից քիչ հեռու, Մեղրաձոր գյուղում, Մարմարիկ գետի աջ ափին բարձրացող
անտառապատ լեռան վրա տարածվող մի բացատում է գտնվում Թեժառույքի եկեղեցին կամ
Տրդատավանքը:
Թեժառույքի վանքը գտնվում է Մեղրաձոր գյուղի դիմաց` Ծաղկունյաց լեռնաշղթայի մի
անտառապատ հրվանդանի գագաթին` 2000մ բարձրության վրա: Այն կառուցվել է 1190թ. Իվանե
և Զաքարե Զաքարյան իշխանների օրոք: Եկեղեցին կիսաշրջանաձև խորանի երկու կողմերում
ունի ավանդատներ: Եկեղեցում են ամփոփված հայ և վրաց նշանավոր պատմական դեմքերի և
քաղկեդոնական գործիչների տապանաքարերը:
Եկեղեցու տարածքը պարսպապատված է եղել: Պարսպից պահպանվել է մի փոքր հատված
միայն: Օժանդակ կառույցներից միայն հետքեր են պահպանվել, իսկ մատուռը /13-14դդ./
գտնվում է եկեղեցուց 15 մ հարավ: Գերեզմանոցը նույնպես ավերված է:
Անվան բաղադրիչները թեժ և առու արմատներն են, քանի որ վանական համալիրը կառուցվել է
Մարմարիկ և Մեղրաձոր գետերի թեժ, արագահոս հատվածում: Տարածքի անվանումը գալիս է
անտիկ ժամանակներից, շարունակվել է մինչև 17-րդ դար, դրանից հետո Թեժառույքում
բնակություն են հաստատել թուրք-կարակալպակները, որոնք էլ նոր բնակավայրին տվել են
Թայչարուխ անվանումը` թայ-զույգ և չայ-գետ բառերի բառաբարդումից կազմված, ասել է թե՝
երկու գետերի արանքում տարածված բնակավայր և համանուն վանական համալիր:
Թեժառույքը Հայստանում պահպանված եզակի կառույցներից է, քանզի այն քաղկեդոնական
եկեղեցի է և ունի հարուստ վրացերեն արձանագրություններ

Օրվա գործունեություն.
Բանավոր հաշվարկներ
Կրկնեք բազմապատկման աղյուսակը։

Թեմա՝ Ամենամեծ ընդհանուր բաժանարար

Թվերը պարզ արտադրիչների վերլուծելով՝ գտե՛ք նրանց  ամենամեծ ընդհանուր բաժանարարը՝
Օրիանակ՝ 30=5*3*2 և 75=5*5*3, 30 և 75 թվերի ընդհանուր պարզ արտադրիչներն են 5-ը և 3-ը։ 15 և 75 թվերի ամենամեծ ընդհանուր բաժանարար կլինի 5*3=15՝ (30, 75)=5*3=15:

• 55 և 15
• 55=5×11
• 15=5×3
• 28 և 12
• 28=7×2×2
• 12=3×2×2
• 150 և 6
• (150;6)=6
• 24 և 12
• 24=12×2
• 12=6×2=3×2×2
• (24,12)=12
• 125 և 100
• 125=5×5×5
• 100=5×5×4
• 15  և 60
• 15=5×3
• 60=2×30=3×10
• 18 և 48
• 18=2×9
• 48=2×4×2×3
• 15 և 27
• 15=5×3
• 27=4×7
• 20 և 36
• 20=2×10
• 36=6×6
• 35 և 45
• 35=7×5
• 45=5×3×3
• 12 և 14
• 12=6×2
• 14=2×7
• 48 և 52
• 48=2×4×2×3
• 52=13×2×2
• 18 և 72
• 18=2×9
• 72=9×8
• 48 և 96
• 48=2×4×2×3
• 96=2×2×4×2×3
• 102 և 50
• 102=51×2=17×3
• 50=5×5×2
• 25 և 150
• 25=5×5
• 150=15×10

Ժելե-դոնդողակ

Ժելատին- դոնդող

Կապոտ-մեքենայի շարժիչի կափարիչ

Ժյուրի-Մասնագետների խումբ՝

Իդեա-միտք

Իդեալ-բարձրագույն նպատակ

Ժետոն-մետաղանիշ

Կատալիզատոր- Քիմիական ռեակցիան արագացնող կամ դանդաղեցնող նյութ:

Տռուբա-խողովակ

Կասետ-ձայներիզ

Այս հղումով կարդա՛ բառարանների մասին պատմող նյութը։

Ի՞նչ սովորեցիր։ Գրի՛ր մի քանի նախադասությամբ։

Ես բառարաններից լիքը նոր բառեր սովորեցի։ Շատ հետաքրքիր և ուսուցողական է տարբեր բառարաններից օգտվելը։

Ստուգաբանական բառարանից օգտվելով գտի՛ր մայր, աղավնի, անդրանիկ, բառերի ծագումը, ստուգաբանությունը։

Մայր 1-Բնիկ հնդեվրոպական mater արմատից։

Աղավնի 1-բնիկ հնդեվրոպական albho սպիտակ փայլուն արմատից։

Անդրանիկ 1-բնիկ հնդեվրոպական առջև,դիմաց,նախաձևից` -անիկ բաղադրյալ վերջածանցով։ Լատ. anterior առաջին առաջնային անդրանիկ։

396. Հարցերին պատասխանի´ր և պատասխաններն այնպես գրի‘ր, որ տեքստի համառոտ փոխադրություն ստանաս:

Երբեմն Հովհաննես Թումանյանն ամառներն անցկացնում էր գյուղում: Երբ նա գյուղում էր լինում, շարունակ գնում էր գյուղից գյուղ, խոսում գյուղացիների հետ, ամեն մեկին մի խորհուրդ, մի սրտալի խոսք ասում, կատակում: Գյուղացիներն էլ սիրով գնում էին նրա մոտ` գանգատի, խորհրդի, խոստովանության:

Ամառ էր: Լոռու գյուղերից մեկում մի քանի գյուղացիներ իրար հակառակվել ու անասունները սար չէին տարել: Գյուղում մնացած հորթերն ու կովերը փչացնում, տրորում էին արտերը: Գյուղացիները պահանջում էին, որ բոլոր կովերն անմիջապես սար տանեն, իսկ կովատերերն իրար էին մատնացույց անում.

-Թո´ղ նա տանի, ես էլ տանեմ:

Ու ոչ մեկն իր անասունը սար չէր տանում:

Մարդ ուղարկեցին Թումանյանի հետևից: Նա եկավ երեք ձիավորի հետ: Գյուղամիջում, բոլորի ներկայությամբ, իր հետ եկած տղաներին կարգադրեց.

-Տղե´րք, գնացե´ք մի քիչ հանգստացե´ք, հետո դուրս եկեք, ինչքան կով, հորթ տեսնեք էս հանդում` քշենք, տանենք, ազգային անենք: Հենց որ նա իր ուղեկիցների հետ տուն մտավ, գյուղում մի տարօրինակ շարժում սկսվեց: Իսկ երբ դուրս եկան, գյուղում էլ ոչ մի անասուն չէր մնացել: Թումանյանն այդպես լուծեց գյուղացիների վեճը:

Հարցեր

Ինչո՞ւ էին վիճում գյուղացիները:

Գյուղացիները վիճեցին որովհետև ոչ ոք չէր ուզում անասուններին տանել սար։

Նրանք ինչո՞ւ դիմեցին Թումանյանին:

Նրանք դիմեցին Թումանյանին որովհետև նա միշտ լավ խորհուրդներ է տալիս։

Բանաստեղծն ի՞նչ որոշեց:

Թումանյանը իր հետ եկած տղաներին կարգադրեց որ ինչքան կով, հորթ տեսնեն էս հանդում` քշեն, տանեն, ազգային անեն:

Գյուղացիներն այդ որոշումն ինչպե՞ս ընդունեցին:

Տարորինակ ձեւով։

401. Տրված նախադասության հիման վրա երկու պատմություն հորինի´ր, որոնցից մեկում դա ուղղակի հասկացվի, մյուսում` փոխաբերաբար:

Քաղցր խոսքն օձն էլ բնից կհանի։

409. Քո սովորական մեկ օրը նկարագրի´ր. ամեն ինչ հերթով գրի´ր, աշխատի´ր ոչինչ բաց չթողնել. քեզ ամենաշատը օրվա ո՞ր պահն է դուր գալիս, ո՞ր գործերդ ես սիրով անում, որո՞նք` ուղղակի որպես պարտականություն, առօրյայիդ մեջ ի՞նչ կուզես փոխել և այլն:

Խոսքի մասեր

159. Ա և Բ խմբի բառերի իմաստների տարբերությունը բացատրի՛ր:

Ա                                 Բ

Դեղին            —           դեղնել
փոքր              —           փոքրանալ
բարի              —           բարիանալ
սիրուն           —           սիրունանալ

Ա-ածական Բ-բայ

160. Ընդգծված բառերն ի՞նչ հարցի են պատասխանում և ի՞նչ են ցույց տալիս: Ի՞նչ անուն կտաս այդ բառերին:

Ծանր առարկա, կանաչ արտ, բարձր տանիք, գունավոր նկար, բարակ ժապավեն, նեղ ճանապարհ, պղտոր գետ:

Ընդգծված բառերը ածական են և ցույց են տալիս ածականի հատկանիշ։

161. Հարցում արտահայտող բառը փոխարինի´ր համապատասխան բառով:

Ինչպիսի՞ արև-շողշողուն, ինչպիսի՞ օր-արևոտ, ինչպիսի՞ առվակ-կարկաչուն, ինչպիսի՞ հեռուստացույց-մեծ, ինչպիսի՞ գիրք-հաստ, ինչպիսի՞ մարդ-խելացի:

162. Պարզի´ր, թե տրված բառակապակցությունների մեջ ո՞ր բառն է գոյական, ո՞րը` ածական (Ածական անունն առաջացել է ածել բառից: Հին  հայերենում ածել նշանակում է ավելացնել, վրան դնել, բերել):

Բարակ բարդի, գանգուր մազեր, առասպելական քաղաք, քառաձի կառք, ստորին շերտ, վերին հարթակ, հեռատես գիտնական:

Առաջին բառը ածական երկրորդը գոյական։

163. Բառերը բաժանի՛ր երկու խմբի՝ գոյականների և ածականների:

Կաղնի,-գոյ հայտնի-ած, մեծ-ած, կանաչ-ած, աղջիկ-գոյ, գետ-գոյ, բուք-գոյ, բարի-ած, տգեղ-ած, ճշմարտություն-գոյ, անտուն-ած, բարկացկոտ-ած, Գայանե-գոյ, տուն-գոյ, կատու-գոյ, գունավոր-ած, կաղամբ-գոյ, հեռուստացույց-գոյ, խակ-ած, Հայաստան-գոյ, հետաքրքիր-ած, վարդ-գոյ, Վարդուհի–գոյ, փշոտ-փշշոտ, լիճ-գոյ, ալիք-գոյ, հզոր-ած, բարձր-ած, մարտ-գոյ, մարտակառք-գոյ, կառապան-գոյ, հմուտ-հմուտ, մարտական-ած, եռանիվ-ած, հեծանիվ-գոյ, ալ-ած, պատմություն-գոյ, պատմական-ած, թռչուն-գոյ, թռիչք-, խիզախ-ած, բարի-ած, բարեկամական-ած, շքեղ-ած, գարուն-գոյ, գարնանային-ած, արևոտ-ած, արև-գոյ, երկար-ած:

164. Ա և Բ խմբի բառերի իմաստների տարբերությունը բացատրի´ր: Ինչպե՞ս են կոչվում այդ բառերը:

Ա                                 Բ

Մեծ                 —           մեծանալ
բարձր —           բարձրանալ
չոր                  —           չորանալ
չար                 —           չարանալ

Ա-ածական Բ-բայ

168. Ընդգծված բառերն ինչո՞վ են նման:

Անմիջապես հասկացա:
Մտերմորեն խրատում էր:
Վաղուց հասել է:
Ամբողջովին մոռացվել է:
Լիովին բավարարվեց:
Բազմիցս ասել եմ:
Երբեմն լսվում Է:

170. Ընդգծված բառերը դուրս գրի՛ր: Դրանք բառերի ո՞ր խմբին կավելացնես:

Ուշացած տղան շտապ մոտեցավ խմբի ղեկավարին։
Մեքենան դանդաղ պտտվեց ու կանգնեց:
Այդ մասին հաճախ եմ մտածում:
Այդ օրն իր հոտը հեռու քշեց:
Ուշ հասար. ամեն ինչ վերջացել Է:
Կրկին խնդրում եմ, որ անպայման ընդունես հրավերը:

Բառերը ածական են։

172. Կետերի փոխարեն գրի´ր փակագծում տրված բառերը: Ընդգծի´ր այն բառերը, որոնք առանց փոփոխելու գրեցիր:

Կենդանաբանական այգու (այգի) տնօրենը պատմում Էր, որ այդ փիղը (փիղ) կապեր քանդելու հմուտ (հմուտ) վարպետ էր: Գիշերները նա համառորեն (համառորեն) ու ճարպկորեն (ճարպկորեն) քանդում էր իր ոտքերին (ոտքեր) կապած պարանները: Մի անգամ նույնիսկ կարողացել էր ծխնիներից անաղմուկ հանել այն շինության (շինություն) դուռը, որտեղ նրան բանտարկել էին(բանտել): Չանհանգստացնելով խոր քնած սպասավորին(սպասավոր) նա՝ որպես այցելու, գնացել էր այգու մյուս բնակիչների (բնակիչներ) հետ ծանոթանալու:

173. Տրված բառերով նախադասություն կազմի´ր պահպանելով դրանց հաջորդականությունը: Ընդգծի´ր այն բառերը, որոնց ձևերը փոխվեցին:

Մրջյուններ, մի, տեսակ, թափառաշրջիկ, կյանք, վարել:

Դրանք, գիշատիչ, քոչվոր. մրջյուններ, են:

Ջունգլիներ, բոլոր, կենդանիներ, փախչել, քոչվոր, մրջյուններ, բանակ:

Մինչև, անգամ, հսկա, փիղ, շտապել, գլուխն ազատել, նրանք:

Վա՜յ, քնած, ճանապարհորդ, թափառաշրջիկ, մրջյուններ, նա, միայն, կմախք, թողնել:

174. Նախադասության մեջ վերականգնի´ր ընդգծված բառերի ուղիղ ձևերը: Ի՞նչ փոխվեց դրանից:

Թագավորը ինձ թույլ տվեց իր անտառում (անտառ)որս անել:
Հյուրերն իջան(իջնել) պատշգամբից, որպեսզի մի քիչ զբոսնեն(զբոսնել այգում:
Ափին(ափ) ընդամենը մի նավակ կար, որը միանգամից լցվեց աղմկոտ երիտասարդներով(երիտասարդներ):
Խառը մտքերը անտառում(անտառ) էլ հանգիստ չեն տալու(չտալ) ինձ:

Женя отдала маме баранки, а сама про себя подумала: „Это, правда, замечательный цветок. Надо поставить его в самую красивую вазочку”. Любимая мамина вазочка стояла на самой верхней полке. Женя встала на стул и взяла её. В это время за окном пролетали вороны. Женя начала их считать, а про вазочку забыла. Вазочка упала и разбилась!
– Что ты разбила, тяпа-растяпа! – закричала мама из кухни. – Не мою ли любимую вазочку?
– Нет, нет, мамочка, я ничего не разбила. – ответила Женя маме, а сама быстро оторвала красный лепесток, бросила его и тихо сказала:
Лети, лети, лепесток,
Через запад на восток,
Через север, через юг,
Возвращайся, сделав круг.
Лишь коснёшься ты земли –
Быть по-моему вели.
Хочу, чтобы мамина любимая вазочка снова стала целой. Когда мама прибежала из кухни, её любимая вазочка стояла на своём месте. Удивилась мама и послала Женю во двор гулять.

Пришла Женя во двор, а там мальчики играют в Северный полюс.
– Мальчики, мальчики, можно мне с вами поиграть?
– Нет. Мы девчонок на Северный полюс не берём.
– И не нужно. Я и без вас буду на настоящем Северном полюсе. Женя отошла в сторону,
взяла волшебный цветик-семицветик, оторвала синий лепесток, бросила его, сказала
волшебные слова и… очутилась на Северном полюсе. А там холодно, мороз 100 градусов!

– Ай, мамочка, замерзаю! – закричала Женя и стала плакать. Её слезы тут же превратились в сосульки и повисли на носу. А тут ещё появились большие страшные
медведи и идут прямо к Жене. Испугалась девочка, оторвала зеленый лепесток, произнесла волшебные слова и снова вернулась во двор. А мальчики на неё смотрят и смеются.
– Ну, где же твой Северный полюс?
– Я там была.
– Мы не видели. Докажи.
– Смотрите у меня на носу ещё сосулька. Но мальчики не поверили Жене.

Найдите в тексте ответы на вопросы и прочитайте их.

1. Как разбилась любимая мамина вазочка?

За окном пролетали вороны. Женя начала их считать, а про вазочку забыла. Вазочка упала и разбилась!

2. Какое второе желание Жени исполнил цветок?

Чтобы мамина любимая вазочка снова стала целой.

3. Во что играли мальчики?

Мальчики играли в Северный полюс

4. Как Женя оказалась на Северном полюсе? Понравилось ли ей там?

Женя оторвала лепесток с цветика семицветика и оказалась в Северном полюсе. Жене там не понравилось.

5. Как Женя вернулась во двор?

Женя оторвала лепесток с цветика семицветика, сказала волшебные слова, и оказалась во дворе.

Согласны ли вы с тем, что...

1. Женя разбила вазочку. Да

2 Мальчики играли в футбол. Нет

3. Женя оторвала жёлтый лепесток, сказала волшебные слова и оказалась на Северном полюсе. Нет

4. Жене очень понравилось на Северном полюсе. Нет

5. Мальчики не поверили Жене. Да