Month: October 2022

• Ո՞րն է հնդեվրոպական նախահայրենիքը։

Մարդիկ բոլոր ժամանակներում հետաքրքրվել են իրենց ընտանիքի,տոհմի, ազգի ծագումով։ XVIII-XIX դարերում ժողովուրդների և նրանց լեզուների ծագման հարցը դարձել էր գիտական լուրջ ուսումնասիրության առարկա։

• Ի՞նչ գիտեք հնդեվրոպական լեզվաընտանիքի մասին։ Ի՞նչ այլ լեզվաընտանիքներ կարող եք նշել։

հնդեվրոպական լեզվաընտանիքի լեզուները գործածվել են Հնդկաստանի արևելքից մինչև Եվրոպայի արևմուտք ձգվող տարածքում։ Այն զբաղեցրել է Հայկական լեռնաշխարհը, Փոքր Ասիայի արևելքը, Միջագետքի հյուսիսը և Իրանի հյուսիս-արևմուտքը։

• Ի՞նչ է ավանդազրույցը։

Ավանդություն, ժողովրդական բանավոր արձակի տեսակներից, կարճ հուշապատումներ տեղային նշանակություն ունեցող դեպքերի ու դեմքերի, առարկաների ու երևույթների մասին։

Ավանդությունները լինում են ստուգաբանական, բացատրական և վարքաբանական։ Տալիս են աշխարհագրական, պատմական, կենցաղային, կրոնական և այլ տեղեկություններ ու գիտելիքներ։

• Ներկայացրե՛ք հայերի ծագման մասին պատմող հայկական ավանդազրույցը։

Ավանդազրույցների մեջ ամենահինը և արժեքավորը հայկական ավանդազրույցն է, որը հայտնի է նաև «Հայկ և Բել» առասպել անունով։ Այս ավանդազրույցը մեզ է հասել երկու սկզբնաղբյուրներից` Մովսես Խորենացու և Սեբեոսի աշխատություններից։

1. Ի ՞նչ թթուներ կան բնության մեջ։

Կիտրոնաթթու, խնձորաթթու, քացախաթթու, կաթնաթթու:

2. Ի ՞նչ բաղադրությունունեն թթուները։

Ջրածին և թթվային մնացորդ:

3. Ի նչ պե՞ս կարողեք համոզ վել, որ տվյալ նյութը թթու է ։

Մենք պետք է օգտագործենք հայտանյութը, օրինակ  լակմուսը, որը եթե նյութը թթու է նա մանուշակագույնից կփոխի գույնը կարմիրի:

4. Ինչ պե՞ս պետք է վարվել թթուների հետ։

Եթե թթուն թափվել է մաշկի վրա, անմիջապես պետք է շատ ջրով լվանալ և մշակել սննդային սոդայով:

Շատ բան կարելի է պատմել շների մասին, բայց այն, ինչ ուզում եմ պատմել, վերաբերում է մեր շանը, որն արդեն չկա:

Մեր Չալանկը մի սև, բրդոտ շուն էր, կուրծքն ու վիզը ճերմակ, որ հեռվից թվում էր սպիտակ վզկապ։ Փոքրուց նրա ականջներն ու պոչը կտրել էին, այդ պատճառով ամառը սաստիկ տանջվում էր ճանճերի ձեռից, հողը փոս էր անում` մեջը պառկում, կամ ժամերով մտնում էր թփերի ու լոբիների արանքը և դուրս էր գալիս միայն այն ժամանակ, երբ անծանոթ ոտնաձայն էր լսում բակում կամ անցնող շան հոտ էր առնում։

Զարմանալի շուն էր մեր Չալանկը, տարբեր մարդկանց վրա հաչում էր տարբեր ձևով— մուրացկանների վրա հատընդհատ, ասես իմացնելու համար միայն. անծանոթների վրա տարակուսով, երևի մտածելով, թե հանկարծ տան բարեկամ չլինի՞. ձեռնափայտով մարդկանց վրա` հախուռն։ Ինչպես երևում էր, փայտ չէր սիրում (դրանով հաճախ խփում էին իրեն). բայց, դրա փոխարեն, պատկառանքով էր վերաբերվում լավ հագնված մարդկանց… Հաչում էր նրանց վրա, այնչափ, որ իմացնի, թե մարդ է գալիս… Իսկ քյոխվի կամ գզրի վրա չէր հաչում, մի երկու բերան «հաֆ» էր անում, կլանչելու պես ու մռռոցով քաշվում մի կողմ։ Վախենում էր…

Ես այն ժամանակ չէի հասկանում դրա պատճառը, բայց հիմա մտածում եմ, որ Չալանկը երևի ընդօրինակում էր մեզ. ինչ վերաբերմունք մենք ունեինք դեպի մարդիկ, նույնն ուներ և նա։ Մենք մուրացկաններին խղճում էինք, և Չալանկը չէր հալածում նրանց, թույլ էր տալիս մտնել բակը. մենք լավ հագնված մարդուց քաշվում էինք, քաշվում էր և նա, քյոխվից ու գզիրից վախենում էինք— վախենում էր և Չալանկը…

Դրան հակառակ՝ մենք սիրում էինք մեր տավարը. սիրում էր և նա… Եթե պատահեր, օրինակ, մեր եզներն առանց հսկողի մնային դաշտում, Չալանկը կմնար նրանց մոտ, նույնիսկ առավոտից մինչև երեկո կհսկեր քաղցած, և երեկոյան միայն, երբ եզները գային տուն՝ նա էլ հետները կգար։

Կամ, օրինակ, մայրս հավերին կուտ էր տալիս. պատահում էր, որ հավերի մեջ լինում էին հարևանի հավեր։ Մայրս «օտար, օտար» ասելով` քշում էր դրանց, որ մերոնց կուտը չխլեն։ Երբեմն Չալանկն ինքն էր անում այդ բանը, երբ մայրս չէր նկատում օտար հավերին— նա ցատկում էր կուտ ուտող հավերի մեջ և «օտարներին» քշում.— ընկնում էր նախ մեկի ետևից ու թռթռացնելով հալածում նրան այնքան, մինչև որ թռցնում էր ցանկապատի այն կողմը։ Հետո գալիս էր մյուսներին…

Առաջադրանքներ

1. Բառարանի օգնությամբ բացատրիր ընդգծված բառերը:

հատընդհատ -պարբերաբար ընդհատվող

տարակուսով -կասկաածելով

հախուռն-Համարձակ, խիզախ

պատկառանքով-հարգանքով

քյոխվի-Գյուղի կազավարիչ

քաղցած-Ապրուստի միջոցներից զուրկ

2. Պատմվածքից դուրս գրիր քեզ համար անծանոթ բառերը և բառարանի օգնությամբ բացատրի՛ր:



3. Պատմվածքից դուրս գրիր Չալանկին նկարագրող հատվածները:

Մեր Չալանկը մի սև, բրդոտ շուն էր, կուրծքն ու վիզը ճերմակ, որ հեռվից թվում էր սպիտակ վզկապ։ Փոքրուց նրա ականջներն ու պոչը կտրել էին, այդ պատճառով ամառը սաստիկ տանջվում էր ճանճերի ձեռից, հողը փոս էր անում` մեջը պառկում, կամ ժամերով մտնում էր թփերի ու լոբիների արանքը և դուրս էր գալիս միայն այն ժամանակ, երբ անծանոթ ոտնաձայն էր լսում բակում կամ անցնող շան հոտ էր առնում։

Զարմանալի շուն էր մեր Չալանկը, տարբեր մարդկանց վրա հաչում էր տարբեր ձևով— մուրացկանների վրա հատընդհատ, ասես իմացնելու համար միայն. անծանոթների վրա տարակուսով, երևի մտածելով, թե հանկարծ տան բարեկամ չլինի՞. ձեռնափայտով մարդկանց վրա` հախուռն։ Ինչպես երևում էր, փայտ չէր սիրում (դրանով հաճախ խփում էին իրեն). բայց, դրա փոխարեն, պատկառանքով էր վերաբերվում լավ հագնված մարդկանց… Հաչում էր նրանց վրա, այնչափ, որ իմացնի, թե մարդ է գալիս… Իսկ քյոխվի կամ գզրի վրա չէր հաչում, մի երկու բերան «հաֆ» էր անում, կլանչելու պես ու մռռոցով քաշվում մի կողմ։ Վախենում էր…

4. Վերնագրիր առաջին հատվածը:

<<Իմ զարմանալի Չալանկը>>

217.

5×8=40

40:4=10

219.

80×130:100=104

221.

480×35:100=168

168×25:100=42

224.

Երկարություն 6×5=30

Լայնություն 3×2=6

6×30=180

225.

ա) x : 25 = 2 : 5

x=25×2/5=10,

բ) x/6=11/24

x=6×11/24=11/4,

գ) 38 : x = 19 : 5

x=38×5/19,

դ) 65/y= 13/9

y=65×9/13=45,

ե) 81 : 72 = y : 36

y=36×81/72=81/2,

զ) 2y : 4 = 30 : 72

2y=4×30/72

2y=5/3

y=5/6,

է) 3/z=4/5

z=3×5/4=15/4,

ը) 560/110=z/3212

z=3212×560/110=16352 ,

թ) z : 92 = 15 : 69

z=92×15/69=20:

218.
ա) 16-ի 37 %-ը և 37-ի 16 %-ը

16×37/100 =5.92

37×16/100=5.92

5.92=5.92,
բ) 72-ի 94 %-ը և 94-ի 72 %-ը

72×94/100=67.68

94×72/100=67.68

67.68=67.68
գ) 88-ի 56 %-ը և 56-ի 88 %-ը

88×56/100=49.28

58×88=49.28

49.28=49.28

Մեր թմի անունը Samsung։

Մեր թմի անդամներն են-Ալեն, Դավիթ, Վաչե, Գառնիկ։

Մեր մոտ գլխավորը ամեն շաբաթ փոխվում է սկզբում Ալենը հետո Վաչեն հետո Գառնիկը և Դավիթը։

Թմի միավորները 9 են։

1.Գրի’ր պատմության ասելիքը։

Պատմության ասելիքը այններ որ կապչունի թե մայրը թռչունն է,մարդ է կամ կենդանի է կարևորը որ մայրը միշտ քեզ հետ է և միշտ քեզ կոգնի։

2.Դուրս գրի’ր պատմող հերոսի զգացողությունները ներկայացնող հատվածները: Ի՞նչ են տալիս այդ զգացողությունները պատմվածքին, ո՞րն է դրանց անհրաժեշտությունը ստեղծագործության մեջ:

Հերոսի զգացողությունները ներկայացնող հատվածները – Ե՛վ  գարունն  էր  բացվում,  և՛  մեր  սրտերն  էին  բացվում,  հենց  որ  նա  իր  զվարթ  ճիչով  հայտնվում  էր  մեր  գյուղում  ու  մեր  կտուրի  տակ:

Եվ  ի՜նչ  քաղցր  էր,  երբ  առավոտները  նա  ծլվլում  էր  մեր  երդիկին  կամ  երբ  իրիկնապահերին  իր  ընկերների  հետ  շարժվում  էին  մի  երկար  ձողի  վրա ու ,,կարդում  իրիկնաժամը,,:

Այդ զգացողությունները պատմվածքին տալիս են ջերմություն, հոգատարություն, սեր ՝ սեփական զավակի հանդեպ: Այդ զգացողությունները նշանակում են, որ յուրաքանչյուր մայր հոգատար և սրտացավ է իր զավակի համար և ուզում է ամեն գնով պաշտպանել և հոգ տանել իր զավակի մասին:

3.Գրավոր մեկնաբանի’ր հետեւյալ միտքը. «… Չեմ մոռանում այն գարնան իրիկունը, երբ ես առաջին անգամ իմացա, որ ծիծեռնակի մայրն էլ մայր է, ու սիրտն էլ սիրտ է, ինչպես մերը»։

Այս միտքը ուզում է ասել, որ բոլոր կենդանիներն էլ նույն բնավորությունը ունեն և կարող են հասկանալ ամեն ցավ։ Ճիշտ է, նրանք մեր լեզուն չեն հասկանում, իսկ մենք իրենցը, բայց նրանք էլ կարող են տխրել, և միտք արտահայտել իրենց սրտում կամ ճչալ հասկացնելու համար։

Тренировочные упражнения

1.Читаем , отвечаем на вопросы и выполняем задания к тексту.

ЖУРАВЛЬ

Радостно слышать весною крики журавлей в небе. Прилет журавлей обещает близкое тепло. Любит этих птиц наш народ. Много сказок и песен сложил он о журавлях.

Журавль очень высок на ногах. У него большие крылья и длинные перья. Клюв журавля крепкий и острый.

Гнездо журавль вьет прямо в ямке на поле. На сухую траву журавлиха кладет два крупных яйца. Молодых журавлят родители уводят в кусты или в камыши.

Раненый журавль бросается на спину и бьет собаку ногами и клювом. Один охотник потерял глаз, когда хотел схватить раненого журавля.

Теперь охота на журавлей в нашей стране запрещена. (95 слов.) (По С. Аксакову.)

Ответить на вопросы:

1. Почему запрещена охота на журавлей?

2. Каков внешний вид журавля?

3. Где гнездятся журавли?

4. Чем опасен ранний журавль?

5.Как можно озаглавить рассказ?

Задания.

1. Выпишите из текста имена собственные.
2. Приведите примеры одушевленных и неодушевленных существительных.
3. Выпишите по 3-4 примера существительных. Определите их род.
4. Найдите в тексте существительные, которые не изменяются по числам. Определите их род.

2.В каком ряду все существительные являются одушевленными?

А) буйвол, воробей, зверь

Б) народ, труп, студенчество

В) робот, покойник, туз

Г) черт, эгоист, леший

3. В каком ряду все слова являются именами существительными?

1.Учительская , холодно,белый;

2.Бег,приморский ,лесник;

3.Переход ,множество,острый;

4.Роща,набережная ,комната.

4.В каком ряду расположены  имена существительные, которые употребляются только в  форме  множественного числа?

1. ножницы, туфли, очки;
2. именины, шорты, торты;
3. потемки, городки, духи;
4. дома, сливки, игры.
5. В каком ряду расположены  имена существительные, которые употребляются  только в форме  единственного числа?

1. человек, листок, смелость;
2. серебро, пшено, молоко;
3. родственник, молодец, родня;
4. молодежь, железо, вопрос.

6.Просклоняйте следующие существительные по падежам:

собака-именительный собака, родительный- собаки, дательный- собаке, винительный- собаку, творительный-собакой, предложный- собаке.

стол- именительный-стол , родительный-стола, дательный-столу, винительный-стол , творительный-столам, предложный- столе.

море-именительный-море, родительный-море, дательный-морю, винительный-море , творительный-морем, предложный-море.

7.Напишите род существительных.

Конь,море,стакан-мужской род,день-мужской род,станция-женский род,дом-мужской род,пальто-средний род,площадь-мужской,обжора-общий род,папа-мужской,петух-мужской,собака-женский,ночь-женский род,окно-средний род

Կատարի’ր 1-4-րդ առաջադրանքները։
1. Հարցական դերանունները փոխարինի՛ր փակագծում տրված բառերից կազմված համապատասխան գոյականներով:        «Քավության նոխազ» (ի՞նչը, արտահայտել)արտահայտությունը հին հրեաների կրոնական մի (ինչի՞ց, սովորել) սովորույթից է առաջացել: Տարին մի անգամ հրեաները երկու այծ էին բռնում, որոնցից  մեկին էին միայն զոհում: Մյուսի վրա մարդիկ (ինչպե՞ս, հերթական)հերթով դնում էին ձեռքերն ու դրանով իբր իրենց մեղքերը բարդում նրա վրա: Հետո այդ այծին ազատություն (ի՞նչ, ազատ) էին տալիս: Հիմա («ինչի՞, քավել) Քավության նոխազ» անվանում են այն մարդկանց, որոնք իրենց վրա են վերցնում ուրիշի մեղքերը, ստիպված են լինում պատասխան տալ ուրիշ (ինչի՞, անել) արածի համար:

2. Տրված գոյականները երկու խմբի բաժանի´ր:

Մարմին, մշակույթներ, նյութեր, շարժում, ժամանակ, մարմիններ, ճանապարհ, օրացույցներ, դաշտ, շարժումներ, նյութ, դաշտեր, մշակույթ, ճանապարհներ, ժամանակներ, օրացույց:

մարմին,շարժում, ժամանակ,ճանապարհ, դաշտ, նյութ, մշակույթ, օրացույց:

մշակույթներ, նյութեր, մարմիններ, օրացույցներ, շարժումներ, դաշտեր, ճամանապարհներ, ժամանակներ:

3. Տրված գոյականները դարձրո´ւ հոգնակի:

Ա. Ձև-ձևեր, արտ-արտեր, հարց-հարցեր, սարք-սարքեր, զենք-զենքեր, դեզ-դեզեր, օր-օրեր:
Բ. Երկիր-երկրներ, տարի-տարիներ, գնացք-գնացքներ, նվեր-նվերներ, վայրկյան-վարկյաներ, ուղևոր-ուղևորներ:
Գ. Թոռ-թոռներ, դուռ-դռներ, մուկ-մկներ, ձուկ-ձկներ, լեռ-լեռներ, բեռ-բեռներ:
Դ.  Աստղ-աստղեր, արկղ-արկղեր, վագր-վագրեր, անգղ-անգղեր, սանր-սանրեր:

4.Յուրաքանչյուր բառի  իմաստն արտահայտի՛ր բառակապակցությամբ։
Ա.Դասագիրք, հեռագիր, արոտավայր, լրագիր, ծառաբուն, մրգաջուր, մրջնաբույն, ծաղկեփունջ, միջնապատ:
Դասերի գիրք, հեռագրային հաղորդում, արոտի վայր, նորություների թուղթ, ծառի բուն, միրգի ջուր, մրջույնի բույն, ծաղիկի փունջ, միջին պատ:

Բ.Վիպագիր, մեծատուն, զինակիր, ժամացույց, կողմնացույց, երգահան, քարահատ, պատմագիր, քանդկագործ:

վեպ գրող, մեծ տուն, զենք կրող, ժամ ցույց տվող, ճանապարհ ցույց տվող, երգ գրող, քար հանող, պատմություն գրող, քանդակ անող:

5. Երկու խմբի գոյականների հոգնակին կազմի´ր և օրինաչափությունը բացահայտի´ր:Օրինակ` Դասագիրք- դասագրքեր, վիպագիր- վիպագիրներ:

Ա.Դասագիրք-դասագրքեր, հեռագիր-հեռագիրներ, արոտավայր-արոտավայրեր,լրագիր-լրագիրներ, ծառաբուն-ծառաբներ, մրգաջուր-մրգաջրեր, մրջնաբույն-մրջնաբներ, ծաղկեփունջ-ծաղկեփնջեր, միջնամատ-միջնամատներ:

Բ.Վիպագիր-վիպագիրներ, մեծատուն-մեծատներ, զինակիր-զինակիրներ, ժամացույց-ժամացույցներ, կողմնացույց-կողմնացույցներ, երգահան-երգահաններ, քարահատ-քարահատներ, պատմագիր-պատմագիրներ, քանդակագործներ-քանդակագործներ:

6.Դո՛ւրս գրել ածականները։

Այս գետի ափին, այս ուռենու տակ
Իմ մանկությունն է անցել երազուն,
Խաղացել է նա գետում այս հստակ,
Ոսկի է փնտրել այս տաք ավազում։
Նա թառել է այս ծառերին դալար,
Երկյուղով մտել այրերը այս մութ
Ու կածաններում այս օձագալար
Թափառել է նա մինչև մայրամուտ։
Եվ իր ծիծաղի ալիքներն է ջինջ
Տվել նա մի օր ջրերին այս խենթ,
Որ ուրախ երգով տարել ամեն ինչ
Ու, սակայն, ոչինչ չեն բերել էլ ետ։

Ուռենու տակ

Երազուն մանկություն

Հստակ գետ

Տաք ավազ

Մութ կածան

Ծիծաղի ալիքներ

Խենթ ջուր

Ուրախ երգ

7.Գրե՛լ տրված գոյականներից յուրաքանչյուրին բնորոշող
երեք ածական։
Նկար-գեղեցիկ նկար, թանկ նկար, հայտնի նկար

այգի- կանաչավուն այգի, մեծ այգի, փոքր այգի

ծաղիկ- խոշոր ծաղիկ, ձյուն է ծաղիկ, դեղին ծաղիկ

գիրք- նկարազարդ գիրք, բարի իմաստով գիրք, գունավոր գիրք

գորգ- տան գորգ, հատակի գորգ, պատի գորգ

երկիր- անմարդկային երկիր, պատմությունով երկիր, հին երկիր

8.Տրվածներից որն է ածական:
Մոխիր
Դողդոջուն
Դողդոջյուն

Հոտավետ
Գեղջուկ
Պատճառ

Սանդուղք
Ժայռափոր
Տնակ

171.

60:3×2=40

172

36÷6×5=30

173.

420÷7×3=180

420÷4×1=110

180+110=290

420-290=130

179.

12500÷100×114=14250

180.

2000÷100×40=800

2000÷100×30=600

2000-800-600=600

181.

Ա. 125÷20×100=625

Բ. 140÷35×100=400

Գ. 770÷110×100=700

Դ. 7/25×100/1=700/25÷7/10=100/2.5