Month: October 2024

Աշխատանքի նպատակը․

1․Համոզվել,որ ուսումնասիրվող շարժումը հավասարաչափ արագացող է։

2․Կարողանալ ճանապարհի և ժամանակի օգնությամբ որոշել թեք ճոռով շարժվող գնդիկի շարժման արագացումը ։

3․Հաշվելով շարժման ճանապարհը և արագացումը կարողանալ հաշվել ժամանակը։

Աշխատանքը կատարելու համար պետք է իմանալ․

1․Հավասարաչափ շարժման հիմնական բանաձևերը․

V=at  S=at²/2 ՝ այս բանաձևից a= 2S/t²

2․Արագացման սահմանումը,բանաձև,միավորը։

Այն ֆիզիկական մեծությունը որը հավասար է մարմնի շարժման արագության փոփոխության և այն ժամանակամիջոցի հարաբերությանը, որի ընթացքում կատարվել է այտ փոփոխությունը, կոչվում է հավասարաչափ արագացող շարժման արագացում: Նշանակում ենք անգլերեն a-տառով` լատիներեն (ակսլերատիո) որը նշանակում է թարգմանաբար արագացում:

Անհրաժեշտ սարքեր և նյութեր․մետաղե ճոռ․պողպատե գնդիկ,վայրկենաչափ․մոտաղյա բաժակ,չափաժապավեն,ամրակալան։

Փորձի ընթացքը․

Ամրակալանին ամրացրեցի ճոռը,որոշակի անկյան տակ։Ճոռի հիմքին տեղավորեցի մետաղյա բաժակը։Չափեցի ճոռի երկարությունը։Դա կլինի այն ճանապարհը(S),որը կանցնի գնդիկը փորձի ժամանակ։Բաց թողեցի գնդիկը և միաժամանակ աշխատեցրեցի վայրկենաչափը։Երբ գնդիկը կբախվի արգելակին կանգնեցրեցի վայկենաչափը և գրանցեցի շարժման ժամանակը՝կլորացնելով վայրկյանի տասնորդական մասով։Փորձը կրկնեցի երեք անգամ և հաշվիր չափված ժամանակների միջին արժեքը՝t=(t₁+t₂+t₃)/3:Հաշված ժամանակը ընդունեցի որպես գնդիկի շարժման ժամանակ։Վերևի բանաձևով հաշվեցի արագացումը՝ a= 2S/t²

Այժմ նույն փորձը ,նույն կերպ կրկնեցի S-ի համար ընտրելով երկու ուրիշ չափեր։

Փորձ 1

S=1.1մ                         t=(t1+t2+t3)/3=(1.3վ+1.2վ+0.5վ)÷3=1վ

t1=1.3վ                        a= 2S/1²=2×1.1մ/1վ²=2.2

t2=1.2վ

t3=0.5վ

a-2.2

Փորձ 2

S=                         t=(t1+t2+t3)/3=

t1=                        a= 2S/t2

t2=

t3=

Փորձ 3

S=                         t=(t1+t2+t3)/3=

t1=                        a= 2S/t2

t2=

t3=

Կատարածդ փորձերից արա վերջնական եզրակացություն,գնդիկի շարժումը թեք ճոռով———

1․հավասարաչափ է։

2․անհավասարաչափ արագացող է։

3․ հավասարաչափ արագացող է։Ինչո՞ւ։

1. Մարմնի անկումը որը տեղի է ունենում միայն երկրի ձգողության ազդեցությամբ, անվանում են ազատ անկում:

2. S=gt²/2

3. Բոլոր մարմինները երկրի ձգողության ազդեցությամբ ընկնում են նույն արագացմամբ:

Նոր աշխարհի» հայտնագործումը
Պորտուգալիան, Իսպանիան և այլ երկրներ մեկը մյուսի հետևից ձեռնարկեցին ծովային արշավախմբեր՝ նպատակ ունենալով գտնելու Հնդկաստան տանող ուղին։ Իսպանիայի արքան ֆինանսավորեց և նավեր տրամադրեց Քրիստափոր Կոլումբոսին։ Վերջինս 1492 թ. կազմակերպեց արշավախումբ, որը Ատլանտյան օվկիանոսով ուղևորվեց դեպի արևմուտք։Կոլումբոսը հոկտեմբերի 12-ին ափ իջավ Ամերիկա աշխարհամասի կղզիներից մեկում։ Նա համոզված էր,
որ հասել է բաղձալի նպատակին, սակայն իրականում հայտնաբերել էր եվրոպացիներին անհայտ մի աշխարհամաս: Իտալացի Ամերիգո Վեսպուչին առաջինը հասկացավ, որ Կոլումբոսի հայտնաբերածը Հնդկաստանը չէ: 1498 թ. պորտուգալացի Վասկո դա Գամայի արշավախումբը, շրջանցելով Աֆրիկան, հայտնագործեցՀնդկաստան տանող ծովային կարճ ճանապարհը:
1519–1521 թթ. Ֆեռնան Մագելանի արշավախումբը, որին նույնպես միջոցներ էր հատկացրել իսպանական արքունիքը, կատարեց ծովային առաջին շուրջերկրյա ճանապարհորդությունը։
Աշխարհագրական հայտնագործությունները հետագայում ևս շարունակվեցին: Եվրոպացիները բացահայտեցին Ավստրալիան, Նոր Զելանդիան և այլ երկրներ ու կղզիներ: Աշխարհագրական մեծ հայտնագործություններիշնորհիվ եվրոպացիները մուտք գործեցին Ամերիկա,Ավստրալիա, Աֆրիկայի ու Ասիայի իրենց անծանոթ շրջաններ և այլ տարածքներ:
Այսպես՝ Մեծ հայտնագործությունները կապող օղակ դարձան միջին և նոր դարերի միջև։

Մեծ հայտնագործությունների հետևանքները
Աշխարհագրական մեծ հայտնագործությունները կարևոր դեր են խաղացել մարդկության հետագա զարգացման համար։ Հաղորդակցության նոր ուղիների ստեղծման արդյունքում Եվրոպայի կապերն Ասիայի, Աֆրիկայի և Ամերիկայի հետ դարձան ոչ միայն մշտական, այլև բազմաբնույթ։ Փոխվեցին եվրոպացիների պատկերացումներն աշխարհի վերաբերյալ, որը հիմք դարձավ գիտության արագ զարգացման համար։ Եվրոպացիները հայտնագործված երկրները յուրացնելու համար դրանք դարձնում էին իրենց գաղութները։ Սկզբում Պորտուգալիան և Իսպանիան, ապա Նիդերլանդները, Անգլիան, Ֆրանսիան և այլ երկրներ հիմնեցին բազմաթիվ գաղութներ աշխարհի տարբեր մասերում։Գաղութներից Եվրոպա էին ներմուծում գյուղատնտեսական մթերքներ, համեմունք, թանկարժեք իրեր, օգտակար հանածոներ և այլն։ Արտահանում էինարդյունաբերական գործիքներ, բազմատեսակ ապրանքներ և այլն։ Ընդհանուր առմամբ՝ Եվրոպայի հետ կանոնավոր շփումները նպաստեցին տարբեր աշխարհամասերի միջև տնտեսական և մշակութային կապերի ամրապնդմանը՝ հիմք դնելով աշխարհի միասնացման գործընթացին։ Սակայն աշխարհագրական հայտնագործություններն ունեցան նաև բացասական հետևանքներ։Գաղութարարները ոչնչացրին տեղական բազմաթիվ քաղաքակրթություններ և բնիկ ժողովուրդների։ Գաղութներն ու նրանց բնակչությունը թալանի և
դաժան շահագործման էին ենթարկվում։ Արդյունքում՝ եվրոպացի գաղութարարների և առևտրականների ձեռքում մեծ քանակությամբ հարստություն կուտակվեց։ Օրինակ՝ Իսպանիան 1521–1660 թթ. Ամերիկայից իր երկիր տեղափոխեց 18 հազար տոննա արծաթ և 200 տոննա ոսկի։ Այսպես՝ խախտվեց գաղութացված երկրների ու ժողովուրդների ինքնուրույն և յուրահատուկ զարգացման ընթացքը։

N2+O2=2No

CH4+O2=CO2+2H2O

2C2H2 +5O2=4CO2+2H2O

Na2Cl +H2SO4 =Na2SO4+2HCl

Գորդյան հանգույց, գրական ակնարկություն։ Ըստ հին հունական ավանդության՝ փռյուգիական տոհմապետ Գորդիոսը Զևսի տաճարին է նվիրում իր կառքը։ Վերջինիս լուծը քեղիին էր կապված այնպիսի հնարամտությամբ, որ հնարավոր չէր հանգույցի ծայրերը գտնել ու արձակել։ Ում հաջողվեր, նա պետք է տիրեր Ասիային։ Ալեքսանդր Մակեդոնացին, պարսկական արշավանքից առաջ, Գորդիոսի հանգույցը լուծեց թրի մի հարվածով։ Այստեղից էլ «Գորդյան հանգույց» արտահայտությունը՝ անլուծելի, կնճռոտ խնդիր իմաստով և «Գորդյան հանգույցի լուծում» արտահայտությունը, որ նշանակում է բարդ, խճճված իրադարձությունների ժամանակ կայացնել արագ ու խիզախ վճիռ։

• Հասարակական խմբերի տեսակները
• Հասարակությունը սոցիալական այն խմբեր են, որոնք տարբերվում են ըստ իրենց կենսապայմանների  ռազմավարությամբ և այն տեխնիկական ձևերով որով մարդիկ հոգում են իրենց կարիքները։ Չնայած մարդիկ իրենց ողջ պատմության ընթացքում ստեղծել են տարբեր տեսակի հասարակություններ, մարդաբանները հակված են հասարակությունները դասակարգել ըստ այն աստիճանի, որտեղ խմբերն ունեն անհավասար հնարավորություններ, ինչպիսիք են ռեսուրսները, հեղինակությունը և իշխանությունը։ Գործնականում բոլոր հասարակությունները սոցիալական շերտավորման գործընթացի ժամանակ որոշակի անհավասարություն են զարգացրել իրենց ժողովրդի մեջ, հասարակության անդամներին դասակարգելով տարբեր մակարդակներում՝ հարստության, հեղինակության կամ իշխանության։ Սոցիոլոգները հասարակությունը բաշխում են երեք խոշոր կատեգորիաների՝ նախաարդյունաբերական, արդյունաբերական և հետարդյունաբերական։
• Սոցիալական շերտեր
• Սոցիալական շերտավորվածությունը յուրաքանչյուր կազմակերպված հասարակության հիմնական բնութագիրն է։
  Սոցիալական շերտավորումը բաժանվում է 3 ձևի՝ տնտեսական, քաղաքական, մասնագիտական։
  Տնտեսական շերտավորման հիմքը տնտեսական անհավասարությունն է, որն արտահայտվում է եկամուտների, կյանքի մակարդակի տարբերությամբ, բնակչության հարուստ և աղքատ խավերի առկայությամբ։
  Քաղաքական շերտավորում նշանակում է տարբեր աստիճանակարգերի առկայություն ըստ հեղինակության, վարկի կոչումների և մեծարանքների, ինչպես նաև կառավարողների և կառավարվողների գոյությունը անկախ եզրերից (միապետ, աստիճանավոր, տեր, պետ) և այլն։
  Մասնագիտական շերտավորումը ենթադրում է մարդկանց բաժանումը ըստ գործունեության, զբաղմունքների ձևերի, երբ որոշ մասնագիտություններ համարվում են առավել հեղինակավոր, և այս կամ այն մասնագիտական խմբի անդամները բաժանվում են տարբեր կարգի ղեկավարների և ենթակաների։
• Համայնքներ
• Հայաստանի համայնքներ, տեղական ինքնակառավարվող վարչատարածքային միավորներ Հայաստանում։ Համայնքները ընդգրկում են մեկ կամ ավելի թվով բնակավայրեր։ Հայաստանի բոլոր բնակավայրերն առանձին կամ այլ բնակավայրի (բնակավայրերի) հետ ընդգրկված են համայնքների մեջ։ Երևան և Գյումրի քաղաքները նույնպես համայնք են։ Հայաստանում տեղական ինքնակառավարման իրականացումը կարգավորվում է Հայաստանի Uահմանադրությամբ, որի 9-րդ գլխի 179-190 հոդվածներն ուղղակիորեն սահմանում են տեղական ինքնակառավարման հարցերը, «Տեղական ինքնակառավարման մասին» Հայաստանի oրենքով, որը հիմնվում է Տեղական Ինքնակառավարման մասին Եվրոպական Խարտիայի վրա, այլ oրենքներով և իրավական ակտերով։
  Մեկ բնակավայր ընդգրկող համայնքին տրվում է այդ բնակավայրի, երկու և ավելի բնակավայր ընդգրկող համայնքին՝ առավել բնակչություն ունեցող բնակավայրի անվանումը։ Մեկից ավելի բնակավայր ընդգրկող համայնքի վարչական կենտրոն համարվում է առավել բնակչություն ունեցող բնակավայրը։ Կան նաև բացառություններ, օրինակ՝ Նաիրի, Անի, Արաքս և այլ համայնքներ։ Հայաստանում գոյություն ունեն նաև ազգային փոքրամասնություններով բնակեցված համայնքներ (Ֆիոլետովո, Վերին Դվին, Արզնի և այլն)։
• Ինչով է պայմանավորված հասարակական խմբերի ձևավորումը
• Հասարակական խմբերը կարող են ձևավորվել տարբեր ձևերով։ Օրինակ նույն մտածելակերպով,ֆիզիկական կառուցվածքով,նույն տեսակետով մարդիկ կարող են համախմբել ու ստեղծել խումբ,որն մտածում է ու զարգանում է նույն ձև,ըստ պայմանի։ Կարող են լինել նաև բազմազան խմբեր,որոնք կարող են բաղկացած լինել ուրիշ մտածելակերպով,ուրիշ հասկացողությամբ,խելքով,ուժով մարդկանցից,որոնք հաճախ կարող են միջամտել ու վիճել միմյանց հետ։
  
  Ինչպե՞ս են համայնքի անդամները լուծում կարևոր խնդիրները
  
  Իմ կարծիքով համայնքի յուրաքանչյուր անդամ հայտնում է իր կարծիքը,իր տեսակետը այս կամ այն կետի վերաբերյալ ու միասնական ընտրության կամ միասնական որոշմամբ դա կատարվում է։ Խումբը կարող է տարբերվել նրանով,որ այնտեղ որոշում կարող է կայացնել միմիայն ամենագլխավորը,բայց համայնքում ամբողջական որոշում է։

1. Ի՞նչ նշանակություն ունի նյարդային համակարգը:

Նյարդային համակարգը կարգավորում է բոլոր օրգանների և օրգան-համակարգերի փոխկապակցված գործունեությունը։

Այն վերահսկում է ներզատական համակարգի միջոցով իրականացվող հումորալ կարգավորումը և միաժամանակ կապ է հաստատում օրգանիզմի և միջավայրի միջև՝ նպաստելով օրգանիզմի հարմարվողականությանը միջավայրի փոփոխվող պայմաններում։
2. Ի՞նչ բաժիններից է կազմված նյարդային համակարգը:

Նյարդային համակարգը կազմված է կենտրոնական և ծայրամասային բաժիններից։

3.Ո՞ր բաժիններն են մտնում կենտրոնական նյարդային համակարգի ﬔջ:

Գլխուղեղ,Ողնուղեղ
4. Ներյոնների ինչպիսի՞ տեսակներ գիտեք:

Նեյրոնների ձևերը բազմազան են։ Տարբերում են բրգաձև, աստղաձև, զամբյուղաձև, կլորավուն, ձվաձև և այլն։ Ըստ ելուստների քանակի նեյրոնները հիմնականում լինում են միաբևեռ, երկբևեռ և բազմաբևեռ։ Միաբևեռ նեյրոնների մարմնից դուրս է գալիս մեկ ելուստ։ Երկբևեռ նեյրոններն ունեն երկու ելուստ, իսկ բազմաբևեռները՝ բազմաթիվ դենդրիտներ և մեկ աքսոն։ Ողնաշարավոր կենդանիների ու մարդու նյարդային համակարգում հիմնականում գերակշռում են երկբևեռ և բազմաբևեռ նեյրոններ։
Ըստ գործառական բնույթի նեյրոնները լինում են զգայական, միջադիր (ներդիր) և շարժողական:
Ձգայական նեյրոնները զգայարաններից ազդակներ են հաղորդում ԿՆՀ: Նրանց մարմինները տեղադրված են գլխուղեղից և ողնուղեղից դուրս գտնվող նյարդային հանգույցներում:
Շարժողական նեյրոնները  գլխուղեղից և ողնուղեղից պատասխան ազդակները հաղորդում են կմախքային մկաններին և ներքին օրգաններին:
Միջադիր նեյրոնները տեղադրված են ԿՆՀ-ում և կապ են հաստատում զգայական և շարժողական նեյրոնների միջև:
5. Ի՞նչ է նյարդը:

Նյարդային համակարգի միջոցով մարդը զգում, ճանաչում է միջավայրի առարկաները, ընկալում միջավայրից եկող գրգիռները, պահպանում ստացված տեղեկատվությունը և օգտագործում իր պահանջմունքների համար։ Նյարդային համակարգով են պայմանավորված գիտակցությունը, մտածողությունը, խոսքը, վարքագիծը։ Այսպիսով՝ նյարդային համակարգի հիմնական գործառույթն օրգանիզմի կողմից ներքին և արտաքին միջավայրից հաղորդվող տեղեկատվության վերլուծությունն է և համապատասխան գործողությունների իրականացումը։
6. Որո՞նք են նյարդերի տեսակները:

Ըստ գործառական բնույթի նյարդերը լինում են զգացող, շարժիչ և խառը:
Զգացող նյարդերը նյարդային ազդակները հաղորդում են կենտրոնական նյարդային համակարգ:
Շարժիչ  նյարդերը կենտրոնական նյարդային համակարգից պատասխան ազդակները հաղորդում են ծայրամասային օրգաններին:
Խառը  նյարդերը պարունակում են զգացող և շարժիչ նյարդաթելեր:

Աքիլլեսյան գարշապար, հետհոմերոսյան առասպել (փոխանցվել է հռոմեացի գրող Գիգինից), որում պատմվում է թե ինչպես Աքիլլեսի մայրը, Թետիսը, իր որդու մարմինը դարձրել է անխոցելի։ Նրան սուզել է Ստիքսի սուրբ ջրերի մեջ գարշապարից բռնած։ Թետիսի բռնած գարշապարը չի սուզվել ջրի մեջ և մնացել է նրա միակ խոցելի տեղը։ Հետագայում Պարիսը իր նետով հենց այդ տեղում մահացու վիրավորում է հերոսին։