Category: Կենսաբանություն 8

1. Ներկայացնել ճիշտ սննդակարգը, հիգիենան:
2. Ճիշտ սնվել նշանակում է ուտել տարբեր ու առողջ սնունդ՝ մրգեր, բանջարեղեն, հաց, միս և ձուկ։ Պետք է խմել շատ ջուր և քիչ օգտագործել քաղցրավենիք ու աղ։ Օրը երեք անգամ պետք է սնվել՝ չգերլցնելով։ Միշտ պետք է լվանալ ձեռքերը ու մաքուր հագուստ կրել։ Կարևոր է ամեն օր լողանալ և մաքուր պահել ատամները, մազերն ու եղունգները։
3. Ներկայացնել մի քանի մարսողական օրգանների հիվանդություններ:
4. Գաստրիտ – Խորադեղում բորբոքում, որը կարող է առաջանալ մարսողական թթվի կամ վարակների պատճառով։
   
   Խոլեցիստիտ – Կրծքի մարսողական պարկի բորբոքում, հաճախ առաջանում է քարերի պատճառով։
   
   Օշտոպորոզ – Մարսողական համակարգի խանգարում, երբ սննդի նյութեր չեն ամբողջությամբ մարսվում։
   
   Կոլիտ – Աղիքների բորբոքում, որը կարող է առաջացնել ցավ, փորկապություն կամ diarrhea։
   
   Ցիստիկ ֆիբրոզ – Մարսողական և շնչառական համակարգի խանգարում, որը ազդում է մարսողական հեղուկների արտադրության վրա։
5. Վիտամիններ, դրանց դերը մարդու կյանքում:
6. Վիտամինները կարևոր են մեր առողջության համար: Նրանք աջակցում են մեր մաշկի, աչքերի, ոսկորների և իմունային համակարգի առողջությանը: Վիտամին A-ն անհրաժեշտ է լավ տեսողության համար, իսկ վիտամին C-ն ուժեղացնում է իմունային համակարգը: Վիտամին D-ն օգնում է կալցիումի մարսմանն ու ոսկորների ամրապնդմանը: Վիտամին B խմբի վիտամինները աջակցում են էներգիայի արտադրությանը և նյարդային համակարգի ճիշտ գործառույթին:
7. Վիտամինների թեր ֆունկցիայից առաջացող հիվանդություններ:
8. Վիտամինների թերֆունկցիան կարող է առաջացնել տարբեր հիվանդություններ: Վիտամին A-ի պակասը կարող է հանգեցնել տեսողության խանգարումների և կույրություն: Վիտամին C-ի անբավարարությունը կարող է առաջացնել սկորբուտ (խորին արյունահոսություն և մաշկի վնասում): Վիտամին D-ի պակասը կարող է հանգեցնել ռախիտի (ոչխարների փափուկ ոսկորներ) կամ օստեոպորոզի (ոսկորների թուլացում): Վիտամին B12-ի պակասությունը կարող է առաջացնել անեմիա և նյարդային խանգարումներ: Վիտամին K-ի անբավարարությունը կարող է հանգեցնել արյունահոսությունների և վնասվածքների դանդաղ բուժմանը:
9. Մաշկի կառուցվածքը և ֆունկցիա:
10. Մաշկը մարմնի ամենամեծ օրգանն է և բաղկացած է երեք շերտից՝ էպիդերմիս, դերմիս և հիպոդերմիս: Այն պաշտպանում է մարմինը արտաքին վնասներից, ինչպիսիք են միկրոբները և ուլտրամանուշակագույն ճառագայթները: Մաշկը նաև վերահսկում է մարմնի ջրային հավասարակշռությունը և թույլ չի տալիս հեղուկների մեծ կորուստ: Այն ունի նաև զգայուն նյարդային վերջավորություններ, որոնք հայտնաբերում են ցավը, տաքությունը կամ սառնամանիքը: Մաշկը մասնակցում է նաև Վիտամին D-ի սինթեզի գործընթացին, երբ այն ենթարկվում է արևի ճառագայթներին:
11. Ինչպես է մաշկը պաշտպանում մեր օրգանիզմը:
12. Մաշկը պաշտպանում է մեր օրգանիզմը, ինչպես պատ, որը պահպանում է ներքին օրգանները արտաքին վտանգներից: Այն պատում է միկրոբներին, վիրուսներին և բակտերիաներին, որպեսզի նրանք չանցնեն մարմին: Մաշկը նաև խոչընդոտում է ջրի կորուստին, որպեսզի մարմինը չչորանա: Ուլտրամանուշակագույն ճառագայթները մաշկը կլանում է և խոչընդոտում, որպեսզի դրանք վնասակար չլինեն: Մաշկը պաշտպանում է մարմինը սառնամանիքից և տաքությունից՝ պահելով մարմնի ջերմաստիճանը կայուն:
13. Ինչ դեր են կատարում մեր օրգանիզմում A և D վիտամինները և ինչպես օրգանիզմը ստանա այս վիտամինները:
14. Վիտամին A-ն կարևոր է լավ տեսողության համար, հատկապես մթության մեջ, և աջակցում է մաշկի ու իմունային համակարգի առողջությանը: Վիտամին D-ն օգնում է կալցիումի մարսմանը և ոսկորների ամրապնդմանը: Օրգանիզմը վիտամին A ստանում է տարբեր մթերքներից, ինչպիսիք են գազար, шпինատ, կարմիր պղպեղ և ձու: Վիտամին D-ն հիմնականում ստացվում է արևի ճառագայթներից, բայց նաև այն կարող է ձեռք բերել մթերքներից, օրինակ՝ ձկան յուղից, կաթից և ձվերից: Հետևաբար, վիտամին A և D ստանալը կարևոր է մաշկի, ոսկորների և ամբողջ օրգանիզմի առողջության համար:
15. Ներկայացնել ապրիլ ամսվա կենսաբանության արաջադրանքները:

https://davitmskh.school.blog/category/%d5%af%d5%a5%d5%b6%d5%bd%d5%a1%d5%a2%d5%a1%d5%b6%d5%b8%d6%82%d5%a9%d5%b5%d5%b8%d6%82%d5%b6-8/

1․Ի՞նչ նշանակություն ունեն վիտամինները:

Վիտամինները կենսական կարևորություն ունեցող նյութեր են, որոնք օգնում են օրգանիզմի նորմալ գործունեությանը.

Նպաստում են նյութափոխանակությանը,

Ամրապնդում են իմունային համակարգը,

Կարևոր են ոսկրերի, մաշկի, տեսողության և արյունաստեղծ համակարգի առողջության համար։

2․Ո՞ր սննդամթերքն է ավելի շատ պարունակում վիտամին A, B, C, D

Վիտամին A – գազար, քաղցր կարտոֆիլ, լյարդ, ձվի դեղնուց, կաթնային մթերք

Վիտամին B խմբի – ամբողջական հացահատիկ, ընկույզ, լյարդ, միս, ձու, կաթ, լոբազգիներ

Վիտամին C – ցիտրուսային մրգեր (նարինջ, կիտրոն), պղպեղ, կիվի, բրոկոլի, պոմիդոր

Վիտամին D – ձու, ձկնամթերք (օրինակ՝ սաղմոն, թունա), կաթ և յոգուրտ (հարստացված), արևի ճառագայթում (մաշկն ինքն է սինթեզում)

3․ինչպիսի՞ն պետք է լինի սննդի ընդունման ռեժիմն օրվա ընթացքում։

Օրական պետք է ունենալ 3 հիմնական սնունդ՝ նախաճաշ, ճաշ, ընթրիք

Անհրաժեշտության դեպքում կարելի է ունենալ 1–2 թեթև ընդմիջում (միջուտք)

Սնունդը պետք է ընդունել ամեն օր գրեթե նույն ժամերին՝ կանխելու համար մարսողական համակարգի խանգարումները

Խորհուրդ է տրվում նախաճաշը չբաց թողնել, իսկ ընթրիքից խուսափել ուշ ժամին՝ առողջ քուն ապահովելու համար։

Ի՞նչ նշանակություն ունի մարﬓի մազածածկույթը:

Մարմնի մազածածկույթը կատարում է պաշտպանիչ և ջերմակարգավորող դեր. այն օգնում է պահպանել մարմնի ջերմաստիճանը, պաշտպանում է մաշկը արտաքին վնասակար գործոններից՝ արևի ճառագայթներից, փոշուց, միջատներից և այլն:
2. Ի՞նչ գործոնների հետևանքով են մազերը թափվում:

Մազերը կարող են թափվել տարբեր գործոնների ազդեցությամբ, ինչպիսիք են՝

ժառանգականությունը,

հորմոնալ խանգարումները,

սննդային անբավարարությունը (վիտամինների պակաս),

սթրեսը,

վարակիչ կամ մաշկային հիվանդությունները,

քիմիական նյութերի օգտագործումը կամ անորակ խնամքի միջոցները:
3.Ինչպե՞ս խնաﬔլ եղունգները և պահպանել ձեռքերի մաքրությունը:

Պետք է պարբերաբար լվանալ ձեռքերը օճառով՝ մաքրելով կեղտը և մանրէները։

Եղունգները պետք է պարբերաբար կտրել և մաքրել, խուսափել կրծելուց։

Օգտագործել խոնավեցնող կրեմներ, որպեսզի մաշկը չչորանա։

Աշխատանք կատարելիս ցանկալի է կրել ձեռնոցներ՝ մաշկն ու եղունգները պաշտպանելու համար։
4. Ի՞նչ ախտանիշներ են դրսևորվում մաշկի ցրտահարված տեղամասում:

Սկզբում մաշկը դառնում է սառը, գունատ կամ կապտավուն,

Հետագայում առաջանում է թմրածություն, ծակծկոց, քոր,

Ծանր ցրտահարման դեպքում կարող են լինել փուչիկներ, վերքեր կամ նույնիսկ հյուսվածքների մեռուկ։

Մասնակիցներ՝ 8-րդ դասարանի սովորողներ
Առարկա՝ կենսաբանություն
Սովորող՝
Դասավանդող՝ Հասմիկ Ուզունյան
Աշխատանքը ավարտելուց հետո, տեղադրել բլոգի կենսաբանության բաժնում։

Թեստային աշխատանք․
1․

Ընտրել ճիշտ պատասխանները:

Արյունը օրգանիզմի բջիջներից հեռացնում է`

• Սննդանյութեր
• էրիթրոցնիտներ
• Նյութափոխանակության արգասիքներ

Լեյկոցիտների հիմնական գործառույթն է`

• Թթվածնի և ածխաթթու գազի փոխադրումը
• Արյան մակարդումը
• Պաշտպանում են օրգանիզմը մանրէներից և օտարածին նյութերից

2․

Որոշել ճիշտ պատասխանները:

Անոթի պատի վնասման ժամանակ արյան ,

վնասված անոթի անհարթ մակերեսին, հեշտությամբ քայքայվում են, որի շնորհիվ արյան պլազմա է արտազատվում հատուկ ֆերմենտ, որն ազդում է սպիտակուցի վրա՝ վերածելով այն թրոմբինի:

3․ Ի՞նչ է անում թրոմբը.
• Կանխում է անոթներում արյան մակարդումը
• Ազդում է ֆիբրինոգեն սպիտակուցի վրա
• Փակում է վնասված անոթի լուսանցքը

4․

Գտեք սրտի մասերի ու անոթների համապատասխանությունը արյան մեծ և փոքր շրջաններին և ճիշտ պատասխանին համապատասխանող թվերն աճման կարգով տեղադրեք աղյուսակում:

1. Ձախ փորոք
2. Թոքային երակներ
3. Աջ փորոք
4. Թոքային մազանոթնե
5. Թոքային զարկերակներ
6. Վերին սիներակ
7. Աորտա
8. Ստորին սիներակ

Մեծ շրջան
Փոքր շրջան

6․

Որոշել ճիշտ պատասխանները:

Քանի՞ խոռոչ կա սրտի ձախ կեսում: Պատասխանը գրել թվով (ամբողջական թվերը գրել ստորակետերով, օր. 0,5):

Պատասխան` 2

Ի՞նչ փական է գտնվում սրտից դուրս եկող թոքային զարկերակի և աորտայի ներսում.

• Երկփեղկ
• Կիսալուսնաձև
• Եռափեղկ
7․ Որոշել ճիշտ պատասխանը:

Շնչառական համակարգի ո՞ր օրգանն է պատկերված նկարում՝

Պատասխան՝ թոքեր

8․

Ընտրել ճիշտ պատասխանները:

Ինչի՞ց են կազմված թոքաբշտերի պատերը.
• Երկշերտ էպիթելից
• Միաշերտ էպիթելից
• Ճիշտ պատասխանը բացակայում է

9․ Քանի՞ բիլթ ունի աջ թոքը.
• Չորս
• Երկու
• Երեք
10․

Գրել ճիշտ պատասխանը:

Որտե՞ղ է տեղադրված ատամի արմատը.
• Լնդի վերին հատվածում
• Ճիշտ են բոլոր պատասխանները
• Ծնոտի ոսկրային ատամնաբնում

11․

Ընտրել ճիշտ պատասխանը:

Ո՞ր ֆերմենտի հաշվին են մարսվում ածխաջերը ստամոքսում.

Պատասխան՝

12․

Ավելացնել ճիշտ պատասխանը:

Մարսողական գեղձերն են թքագեղձերը, ենթաստամոքսային գեղձը, նաև ստամոքսի ու աղիների լորձաթաղանթում գտնվող հսկայական քանակությամբ մանր գեղձերը:

Մարսողական գեղձ չէ
• Վահանագեղձը
• Ենթաստամոքսային գեղձը
• Լյարդը

1. Ի՞նչ բաժիններից է կազմված գլխուղեղը։
2. Մեծ կիսագնդեր, միջանկյալ ուղեղ, միջին ուղեղ, կամուրջ,երկարավուն ուղեղ և ուղեղիկ:
3. Ի՞նչ գիտեք երկարավուն ուղեղի և կամուրջի գործառույթների մասին։
4. Երկարավուն ուղեղի տարբեր կորիզներն ապահովում են շնչառական, սիրտ-անոթային, մարսողական համակարգերի գործունեությունը, արգելակում և դրդում մեծ կիսագնդերի կեղևի ու ողնուղեղի ֆունկցիաները։
5. Կամուրջը ներքևից սահմանակից է երկարավուն ուղեղին, իսկ վերևից փոխակերպվում է միջին ուղեղի։ Կամրջում գտնվում են որոշ գանգուղեղային նյարդերի կորիզներ, որոնք նյարդավորում են գլխի առջևի մասը, դեմքի մաշկը, դիմախաղի մկանները, ենթածնոտային, ենթալեզվային թքագեղձերը, արցունքագեղձերը, ականջի, բերանի ու քթի խոռոչի լորձաթաղանթը։ Նրանով են անցնում առջևի և միջին ուղեղը ստորև գտնվող կենտրոններին կապող ուղիները։
6. Միջին ուղեղի ինչպիսի՞ գործառույթ գիտեք։

Օրինակ` Հաճախական ռեֆլեքսներ – Միջին ուղեղի մի մաս հանդիսացող կապարիկուլար  հատվածը մասնակցում է ռեֆլեքսների կառավարմանը, ինչպիսիք են արագ և ակամա պատասխանները արտաքին ազդակներին:

1. Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում ռեֆլեքսային աղեղը
2. Ռեֆլեքսային աղեղը դա այն ուղին է, որով հաղորդվում են նյարդային գրգիռները ռեֆլեքսի իրականացման ժամանակ:
3. Ի՞նչ է ռեֆլեքսը
4. Ռեֆլեքսը դա օրգանիզմի պատասխան ռեակցիան է ներքին և արտաքին միջավայրի ստացվող գրգիռգներին, որն իրականանում է նյարդային համակարգի մասնակցությամբ:
5. Ռեֆլեքսի ի՞նչ տեսակներ գիտեք։

Ռեֆլեքսները լինում են պարզ և բարդ:

1. Ի՞նչ նշանակություն ունի նյարդային համակարգը:

Նյարդային համակարգը կարգավորում է բոլոր օրգանների և օրգան-համակարգերի փոխկապակցված գործունեությունը։

Այն վերահսկում է ներզատական համակարգի միջոցով իրականացվող հումորալ կարգավորումը և միաժամանակ կապ է հաստատում օրգանիզմի և միջավայրի միջև՝ նպաստելով օրգանիզմի հարմարվողականությանը միջավայրի փոփոխվող պայմաններում։
2. Ի՞նչ բաժիններից է կազմված նյարդային համակարգը:

Նյարդային համակարգը կազմված է կենտրոնական և ծայրամասային բաժիններից։

3.Ո՞ր բաժիններն են մտնում կենտրոնական նյարդային համակարգի ﬔջ:

Գլխուղեղ,Ողնուղեղ
4. Ներյոնների ինչպիսի՞ տեսակներ գիտեք:

Նեյրոնների ձևերը բազմազան են։ Տարբերում են բրգաձև, աստղաձև, զամբյուղաձև, կլորավուն, ձվաձև և այլն։ Ըստ ելուստների քանակի նեյրոնները հիմնականում լինում են միաբևեռ, երկբևեռ և բազմաբևեռ։ Միաբևեռ նեյրոնների մարմնից դուրս է գալիս մեկ ելուստ։ Երկբևեռ նեյրոններն ունեն երկու ելուստ, իսկ բազմաբևեռները՝ բազմաթիվ դենդրիտներ և մեկ աքսոն։ Ողնաշարավոր կենդանիների ու մարդու նյարդային համակարգում հիմնականում գերակշռում են երկբևեռ և բազմաբևեռ նեյրոններ։
Ըստ գործառական բնույթի նեյրոնները լինում են զգայական, միջադիր (ներդիր) և շարժողական:
Ձգայական նեյրոնները զգայարաններից ազդակներ են հաղորդում ԿՆՀ: Նրանց մարմինները տեղադրված են գլխուղեղից և ողնուղեղից դուրս գտնվող նյարդային հանգույցներում:
Շարժողական նեյրոնները  գլխուղեղից և ողնուղեղից պատասխան ազդակները հաղորդում են կմախքային մկաններին և ներքին օրգաններին:
Միջադիր նեյրոնները տեղադրված են ԿՆՀ-ում և կապ են հաստատում զգայական և շարժողական նեյրոնների միջև:
5. Ի՞նչ է նյարդը:

Նյարդային համակարգի միջոցով մարդը զգում, ճանաչում է միջավայրի առարկաները, ընկալում միջավայրից եկող գրգիռները, պահպանում ստացված տեղեկատվությունը և օգտագործում իր պահանջմունքների համար։ Նյարդային համակարգով են պայմանավորված գիտակցությունը, մտածողությունը, խոսքը, վարքագիծը։ Այսպիսով՝ նյարդային համակարգի հիմնական գործառույթն օրգանիզմի կողմից ներքին և արտաքին միջավայրից հաղորդվող տեղեկատվության վերլուծությունն է և համապատասխան գործողությունների իրականացումը։
6. Որո՞նք են նյարդերի տեսակները:

Ըստ գործառական բնույթի նյարդերը լինում են զգացող, շարժիչ և խառը:
Զգացող նյարդերը նյարդային ազդակները հաղորդում են կենտրոնական նյարդային համակարգ:
Շարժիչ  նյարդերը կենտրոնական նյարդային համակարգից պատասխան ազդակները հաղորդում են ծայրամասային օրգաններին:
Խառը  նյարդերը պարունակում են զգացող և շարժիչ նյարդաթելեր:

1. Ներկայացնել բջջի, հյուսվածքի կառուցվածքը:
2. Բջջի կառուցվածք
   Միմյանցից խիստ տարբերվող այնպիսի օրգանիզմներ, ինչպիսիք են՝ բակտերիաները, բույսերը, սնկերը, կենդանիները, այդ թվում նաև մարդը, ունեն միևնույն կառուցվածքային միավորը: Այդ տարրական կառուցվածքային միավորը, որից կազմված են բոլոր օրգանիզմները կոչվում է բջիջ:
   Պարզվում է, որ կենդանի օրգանիզմները կարող են լինել միաբջիջ՝ բաղկացած ընդամենը մեկ բջջից, օրինակ՝ Բակտերիաները, կապտականաչ ջրիմուռները և այլն:
   
   Կարող են լինել նաև բազմաբջիջ՝ կազմված տարբեր տեսակի բջիջներից, օրինակ՝ Բույսերը, կենդանիները, մարդը:
   Բջիջները լինում են բուսական և կենդանական: Կենդանական և բուսական բջիջների միջև կան տարբերություններ, սակայն նրանք ունեն նման կառուցվածք: Բոլոր բջիջները կազմված են բջջաթաղանթից, ցիտոպլազմայից, կորիզից և օրգանոիդներից:
3. Հյուսվածք, բջիջների և միջբջջային նյութի ընդհանուր ծագում, որոշակի կազմություն և ֆունկցիաներ ունեցող միասնական համակարգ։ Հյուսվածքների կազմությունը և ֆունկցիաները մշակվել են կենդանական աշխարհի էվոլյուցիայի ընթացքում։ Այդ ժամանակաընթացքում օրգանիզմի և արտաքին միջավայրի փոխազդեցությունը, գոյության պայմաններին հարմարվելու անհրաժեշտությունը նպաստել են որոշակի ֆունկցիաներով օժտված 4 տեսակ հյուսվածքների առաջացմանը՝ էպիթելային, շարակցական, մկանային, նյարդային։
4. Օրգան, օրգան համակարգի կառուցվածքը և փոխադարձ աշխատանքը:
5. Օրգան համակարգերը բաղկացած են տարբեր օրգաններից, որոնք աշխատում են միասին մեկ ընդհանուր գործառույթի կատարման համար։ Օրինակներ են՝
   Ներզատական համակարգ: Բաղկացած է գեղձերից, որոնք արտադրում են հորմոններ և կարգավորում են տարբեր օրգանների գործունեությունը:
   Նյարդային համակարգ: Կառավարվում է ուղեղի, ողնուղեղի և նյարդերի միջոցով, որոնց միջոցով փոխանցվում են ազդակներ մարմնի տարբեր մասերին:
   Սիրտանոթային համակարգ: Ներառում է սիրտը և արյունատար անոթները, որոնք ապահովում են արյան շրջանառությունը և թթվածնի մատակարարումը հյուսվածքներին:
   Մարսողական համակարգ: Ներառում է ստամոքս, աղիքներ և այլ օրգաններ, որոնք մասնակցում են սննդի մարսմանը և սննդանյութերի ներծծմանը:
   Օրգան համակարգերը գործում են փոխկապակցված: Օրինակ, երբ մարսողական համակարգը կլանում է սնունդը, սիրտանոթային համակարգը ապահովում է այդ սննդանյութերի տեղափոխումը դեպի հյուսվածքներ, իսկ ներզատական համակարգը կարգավորում է մարսողության արագությունը:
   Այս փոխգործակցությունը կարևոր է մարմնի առողջության և կենսագործունեության համար, և յուրաքանչյուր համակարգի ճիշտ աշխատանքը ապահովում է ամբողջ օրգանիզմի կայուն գործունեությունը։
6. Գեղձերի տեսակները և գործառույթները:
7. Գեղձերը մարմնի հյուսվածքների մասնագիտացված խմբեր են, որոնք արտադրում և արտազատում են տարբեր նյութեր՝ հորմոններ, ֆերմենտներ, քրտինք և այլն: Գեղձերը բաժանվում են երկու հիմնական խմբի՝ էկզոկրին (արտազատիչ) և էնդոկրին (ներազատիչ)։
   1. Էնդոկրին գեղձեր
   Էնդոկրին գեղձերը հորմոններ են արտադրում և դրանք անմիջապես արտազատում են արյան մեջ՝ ազդելով տարբեր օրգանների ու հյուսվածքների վրա:
   Վահանաձև գեղձ: Արտադրում է թիրոքսին և տրիյոդթիրոնին հորմոնները, որոնք կարգավորում են նյութափոխանակությունը:
   Ներբկայնաձև գեղձ: Արտադրում է ինսուլին և գլյուկագոն, որոնք կարգավորում են արյան մեջ շաքարի մակարդակը:
   Հիպոֆիզ: Ունի ղեկավարող դեր այլ էնդոկրին գեղձերի գործունեության վրա՝ արտադրելով բազմաթիվ հորմոններ, այդ թվում՝ աճի հորմոն, պրոլակտին, ադրենոկորտիկոտրոպին:
   Վերլիկակային գեղձեր: Արտադրում են ադրենալին և կորտիզոլ, որոնք պատասխանատու են սթրեսային իրավիճակներում օրգանիզմի պատասխանին:
   Սեռական գեղձեր (անձնական և ձվարաններ): Արտադրում են սեռական հորմոններ՝ տեստոստերոն, էստրոգեն և պրոգեստերոն, որոնք վերահսկում են սեռական հասունացումը և վերարտադրողական ֆունկցիան:
   2. Էկզոկրին գեղձեր
   Էկզոկրին գեղձերը արտադրում են նյութեր, որոնք արտազատվում են մարմնի արտաքին միջավայր կամ մարմնի խոռոչներ՝ բերան, ստամոքս և այլն:
   Քրտնագեղձեր: Արտադրում են քրտինք՝ օգնելով կարգավորել մարմնի ջերմաստիճանը:
   Թքագեղձեր: Արտադրում են թուք, որը մասնակցում է մարսողությանը՝ սննդի տարրալուծման և կլլման համար:
   Ստամոքսի գեղձեր: Արտադրում են ստամոքսահյութեր, որոնք պարունակում են ֆերմենտներ և աղաթթու, նպաստելով սննդի մարսմանը:
   Արտաբերանային գեղձեր (լեղի գեղձեր): Արտադրում են լեղի, որը մասնակցում է ճարպերի մարսմանը:
   Ջերմաստիճանային գեղձեր (յուղագեղձեր): Արտադրում են յուղային նյութեր, որոնք պաշտպանում են մաշկն ու մազերը:
8. 
   Այս գեղձերը կարևոր են մարմնի կենսական գործառույթների վերահսկման համար՝ սկսած նյութափոխանակությունից մինչև պաշտպանական և մարսողական գործառույթներ:
9. Վերցնել մեկ գեղձային հիվանդություն և ներկայացնել:
10. https://davitmskh.school.blog/2024/09/18/%d5%af%d5%a5%d5%b6%d5%bd%d5%a1%d5%a2%d5%a1%d5%b6%d5%b8%d6%82%d5%a9%d5%b5%d5%b8%d6%82%d5%b6-3/
11. Ֆլեշմոբ:
12. արել եմ
13. Ներկայացնել կենսաբանության բաժնի հղումը

https://davitmskh.school.blog/category/%d5%af%d5%a5%d5%b6%d5%bd%d5%a1%d5%a2%d5%a1%d5%b6%d5%b8%d6%82%d5%a9%d5%b5%d5%b8%d6%82%d5%b6-8/

1.Ինչո՞վ են տրբերվում իրարից  արտազատական և ներզատական գեղձերը

• Արտազատական (էկզոկրին) գեղձեր: Արտադրում են նյութեր, որոնք արտազատվում են մարմնի արտաքին կամ ներքին խոռոչներ՝ օրինակ մաշկի մակերևույթ, բերան, ստամոքս և այլն։ Օրինակ՝ թքագեղձերը, քրտնագեղձերը, ստամոքսի գեղձերը:
• Ներզատական (էնդոկրին) գեղձեր: Արտադրում են հորմոններ, որոնք անմիջապես արտազատվում են արյան մեջ և ազդում են օրգանների ու հյուսվածքների վրա, կարգավորելով տարբեր ֆունկցիաներ։ Օրինակ՝ վահանագեղձը, մակուղեղը, մակերիկամները:

2. Ո՞ր գործընթացների վրա է ազդում մակուղեղը

Մակուղեղը գլխուղեղի ստորին հատվածում գտնվող գեղձ է, որը շատ կարևոր դեր ունի՝ վերահսկելով այլ էնդոկրին գեղձերի աշխատանքը։ Այն արտադրում է մի շարք հորմոններ, որոնք ազդում են տարբեր գործընթացների վրա, ինչպիսիք են՝

• Աճը: Արտադրում է աճի հորմոն (GH), որը նպաստում է օրգանիզմի աճին ու զարգացմանը:
• Վահանաձև գեղձի աշխատանքը: Արտադրում է թիրեոտրոպ հորմոն (TSH), որը խթանում է վահանաձև գեղձի հորմոնների արտադրությունը:
• Սեռական ֆունկցիաները: Արտադրում է լյութեինիզացնող և ֆոլիկուլոխթանիչ հորմոններ, որոնք կարգավորում են սեռական գեղձերի աշխատանքը:
• Կորտիկոստերոիդների արտադրություն: Արտադրում է ադրենոկորտիկոտրոպին (ACTH), որը խթանում է մակերիկամների կորտեքսի գործունեությունը՝ արտադրելով կորտիզոլ և այլ ստերոիդներ:

3. Ո՞րն է վահանագեղձի գործառույթը

Վահանագեղձը արտադրում է երկու հիմնական հորմոն՝ թիրոքսին (T4) և տրիյոդթիրոնին (T3), որոնք կարգավորում են.

• Նյութափոխանակությունը: Այս հորմոնները կարևոր դեր են խաղում բջջային էներգիայի արտադրության և օգտագործման գործում:
• Ջերմաստիճանի կարգավորումը: Վահանագեղձի հորմոնները վերահսկում են մարմնի ջերմաստիճանը:
• Զարգացում: Վահանագեղձը կարևոր է մարմնի աճի և նյարդային համակարգի զարգացման համար:

4. Ինչու է ադրենալինը կոչվում «տագնապի հորմոն»

Ադրենալինը (էպինեֆրին) կոչվում է «տագնապի հորմոն», քանի որ այն արտադրվում է մակերիկամների կողմից սթրեսային կամ վտանգավոր իրավիճակներում, ակտիվացնելով մարմնի պատասխան «պայքար կամ փախուստ» ռեակցիային: Ադրենալինի ազդեցությունները ներառում են՝

• Արագ սրտխփոց: Աճում է սրտի հաճախությունը՝ ապահովելով արյան ավելի արագ շրջանառություն:
• Արյան ճնշման բարձրացում: Արյունատար անոթները նեղանում են՝ բարձրացնելով արյան ճնշումը:
• Օրգանիզմի էներգիայի մոբիլիզացիա: Ադրենալինը խթանում է գլյուկոզայի արագ ազատումը լյարդից, ապահովելով էներգիայի մատակարարումը մկաններին:
• Շնչառության արագացում: Խթանում է թոքերի վազոկոնստրիկցիան՝ ավելի արագ և խորը շնչելու համար:

Այսպիսով, ադրենալինը արագ պատրաստում է մարմինը սթրեսային իրավիճակին, ինչը կարևոր է կյանքի և մահվան ռեակցիաների համար։

Հարվահանագեղձ

Հարվահանագեղձի ախտահարման ժամանակ, կախված նրանից, թե որքան պարաթիրին է արտադրվում, հնարավոր է զարգանա հիպերպարաթիրեոզ կամ հիպոպարաթիրեոզ։

Հիպերպարաթիրեոզ (պարաթիրինի գերարտադրություն) կարող է դիտվել հարվահանագեղձ(եր)ի բարորակ ուռուցքների ժամանակ։  Դրա ժամանակ զարգանում է հիպերկալցիեմիա, ոսկրերը դառնում են փխրուն, բեկուն ու ցավոտ։

Հիպոպարաթիրեոզ (պարաթիրինի թերարտադրություն) կարող է դիտվել հարվահանագեղձ(եր)ի վիրահատական վնասումից կամ հեռացումից հետո։  Այդ դեպքում զարգանում է հիպոկալցիեմիա, որը բուժվում է վիտամին D-ի անալոգների միջոցով: