1.Ինչո՞վ են տրբերվում իրարից արտազատական և ներզատական գեղձերը
- Արտազատական (էկզոկրին) գեղձեր: Արտադրում են նյութեր, որոնք արտազատվում են մարմնի արտաքին կամ ներքին խոռոչներ՝ օրինակ մաշկի մակերևույթ, բերան, ստամոքս և այլն։ Օրինակ՝ թքագեղձերը, քրտնագեղձերը, ստամոքսի գեղձերը:
- Ներզատական (էնդոկրին) գեղձեր: Արտադրում են հորմոններ, որոնք անմիջապես արտազատվում են արյան մեջ և ազդում են օրգանների ու հյուսվածքների վրա, կարգավորելով տարբեր ֆունկցիաներ։ Օրինակ՝ վահանագեղձը, մակուղեղը, մակերիկամները:
2. Ո՞ր գործընթացների վրա է ազդում մակուղեղը
Մակուղեղը գլխուղեղի ստորին հատվածում գտնվող գեղձ է, որը շատ կարևոր դեր ունի՝ վերահսկելով այլ էնդոկրին գեղձերի աշխատանքը։ Այն արտադրում է մի շարք հորմոններ, որոնք ազդում են տարբեր գործընթացների վրա, ինչպիսիք են՝
- Աճը: Արտադրում է աճի հորմոն (GH), որը նպաստում է օրգանիզմի աճին ու զարգացմանը:
- Վահանաձև գեղձի աշխատանքը: Արտադրում է թիրեոտրոպ հորմոն (TSH), որը խթանում է վահանաձև գեղձի հորմոնների արտադրությունը:
- Սեռական ֆունկցիաները: Արտադրում է լյութեինիզացնող և ֆոլիկուլոխթանիչ հորմոններ, որոնք կարգավորում են սեռական գեղձերի աշխատանքը:
- Կորտիկոստերոիդների արտադրություն: Արտադրում է ադրենոկորտիկոտրոպին (ACTH), որը խթանում է մակերիկամների կորտեքսի գործունեությունը՝ արտադրելով կորտիզոլ և այլ ստերոիդներ:
3. Ո՞րն է վահանագեղձի գործառույթը
Վահանագեղձը արտադրում է երկու հիմնական հորմոն՝ թիրոքսին (T4) և տրիյոդթիրոնին (T3), որոնք կարգավորում են.
- Նյութափոխանակությունը: Այս հորմոնները կարևոր դեր են խաղում բջջային էներգիայի արտադրության և օգտագործման գործում:
- Ջերմաստիճանի կարգավորումը: Վահանագեղձի հորմոնները վերահսկում են մարմնի ջերմաստիճանը:
- Զարգացում: Վահանագեղձը կարևոր է մարմնի աճի և նյարդային համակարգի զարգացման համար:
4. Ինչու է ադրենալինը կոչվում «տագնապի հորմոն»
Ադրենալինը (էպինեֆրին) կոչվում է «տագնապի հորմոն», քանի որ այն արտադրվում է մակերիկամների կողմից սթրեսային կամ վտանգավոր իրավիճակներում, ակտիվացնելով մարմնի պատասխան «պայքար կամ փախուստ» ռեակցիային: Ադրենալինի ազդեցությունները ներառում են՝
- Արագ սրտխփոց: Աճում է սրտի հաճախությունը՝ ապահովելով արյան ավելի արագ շրջանառություն:
- Արյան ճնշման բարձրացում: Արյունատար անոթները նեղանում են՝ բարձրացնելով արյան ճնշումը:
- Օրգանիզմի էներգիայի մոբիլիզացիա: Ադրենալինը խթանում է գլյուկոզայի արագ ազատումը լյարդից, ապահովելով էներգիայի մատակարարումը մկաններին:
- Շնչառության արագացում: Խթանում է թոքերի վազոկոնստրիկցիան՝ ավելի արագ և խորը շնչելու համար:
Այսպիսով, ադրենալինը արագ պատրաստում է մարմինը սթրեսային իրավիճակին, ինչը կարևոր է կյանքի և մահվան ռեակցիաների համար։
Դավիթ Հարությունյան 